१५ एप्रिल, २००९

पांचवा अध्याय

इथे सुरू होतो
श्रीमद्भगवद्गीतेच्या उपनिषदातील
ब्रम्हविद्यायोगशास्त्रामधील कृष्णार्जुनसंवादापैकी
संन्यासयोग
नावाचा पांचवा अध्याय

अर्जुन म्हणाला‚
कौतुक करूनी संन्यासाचे पुन्हा प्रशंसशी कर्म
नक्कि कोणते असे योग्य मज‚ सांग मला मर्म १

श्री भगवान म्हणाले‚
संन्यास आणि कर्मयोग हे श्रेयस्कर दोन्ही
तरिही पार्था‚ कर्मयोग हा श्रेष्ठ त्यात जाणी २

महाबाहु, हे जाण‚ नसे जो कर्माचा द्वेष्टा
आणि ना धरी कर्मफलेच्छा असा ज्ञानि द्रष्टा
जरी कर्मसन्यासी असला तरि भेदातीत
निश्र्चिततेने पात्र व्हावया कर्मबंधमुक्त ३

सांख्य वेगळा‚ कर्म वेगळे मानति ते अज्ञ
सांख्य पाळुनि कर्माचाही लाभ मिळविती सूज्ञ ४

सांख्यातुन हो प्राप्त स्थिती जी कर्मांतहि मिळते
द्रष्टा तो ज्या सांख्य नि कर्म एकरूप दिसते ५

सन्यासहि हो दुष्कर‚ बसुनी कर्माव्यतिरिक्त
कर्मयोगी मुनिजनांस मिळते चिरशांती त्वरित ६

इंद्रियांवरी ताबा ज्याचा अन् आत्मा शुध्द
अशा कर्मयोग्यास न करते कर्मफलित बध्द ७

दर्शन‚ स्पर्शन‚ श्रवणोच्चारण‚ श्र्वसन आणि भक्षण
उत्सर्जन‚ निद्रा नि जागृती‚ नयन उन्मिलन ८

या सर्व क्रिया आपआपल्या इंद्रियेच करति
हे जाणुनि तत्वज्ञ श्रेय कधि स्वत:स ना घेती ९

आत्मशांतिस्तव नि:संगपणे कर्मे आचरितो
त्याला कर्मातिल दोषांचा स्पर्शहि ना होतो
कमलपत्र पाण्यात राहुनीदेखिल शुष्क जसे
तसेच साय्रा दोषापासुनि तो नर मुक्त असे १०

निरिच्छ करिती कर्मे करण्यासाठि आत्मशुध्दी
अपेक्षित जी इंद्रियांकडुन काया मन बुध्दी ११

योगी त्यागुनि कर्मफला चिरशांतीप्रत जातो
इतरजनांना फलप्राप्तीचा मोहच गुंतवितो १२

कामेच्छा काढून मनातून निष्कर्मी असतो
तो नऊ द्वारांच्या कायेमधि शांतीने वसतो १३

कोणाचे कर्तृत्व‚ कर्म वा कर्मफलाची युती
ईश्र्वर ना घडवितो‚ असे ही प्रकृतिची निर्मिती १४

पुण्य कुणाचे‚ पाप कुणाचे‚ प्रभू नाहि घेत
अज्ञानाच्या आवरणाने जन मोहित होत १५

ज्यांच्या अज्ञानाचा होई ज्ञानाने नाश
सूर्यासम ते ज्ञान देइ त्यां परमार्थ प्रकाश १६

त्या परमार्थामधी ठेविती निष्ठा‚ मन अन् मती
त्यांची पापे धुतली जाउनि मिळे पूर्ण मुक्ती १७

अशा ज्ञानियांची मग होते समदर्शी दॄष्टी
दिसोत त्याना नम्र‚ ज्ञानी‚ वा गाय‚ श्र्वान‚ हत्ती १८

समदर्शी ते इथेच राहुनि इहलोका जिंकती
दोषरहित अन् समान ब्रम्हामधे विलिन होती १९

हर्ष न मानति प्रियप्राप्तित‚ ना दुष्प्राप्याचा खेद
समबुध्दी निर्मोही अशाना मिळते ब्रम्हपद २०

विषयसुखाला गौण मानुनि आत्मसुखी होई
तो निर्मोही नरचि अक्षय सुखानुभव घेई २१

स्पर्शजन्य जे भोग‚ तयां ना आरंभ न अंत
दु:खद ते कौंतेया म्हणुनी त्यजति बुध्दिवंत २२

मरणांतापर्यंत आवरूनि सोशि कामक्रोध
असा योगी नर सुखी होतसे‚ पार्था घे बोध २३

अंतरातुनी सुखी‚ अंतरी पावे आराम
अशास लाभे प्रकाश आणि अंति परब्रम्ह २४

परब्रम्ह हो प्राप्त तयां जे ना मानति द्वैत
पापमुक्त होउनी जे बघती प्राणिमात्र हीत २५

कामक्रोध विरहीत संयमी आत्मज्ञानयुक्त
अशा मुनीना सहजच होते परब्रम्ह प्राप्त २६

बाह्मांगाला स्पर्श करोनी नेत्र स्थीर धरी
श्र्वासोच्छवासा रोखुन धरुनी प्राणायाम करी २७

अशा प्रकारे आवरि इंद्रिये मन आणि बुध्दी
इच्छा भय क्रोधातुन सुटुनी पावे तो मुक्ती २8

यज्ञतपाचा भोक्ता ईश्र्वर मी तिन्ही लोकांचा
मीच प्रियसखा सुहॄद सगळया सजीव प्राण्यांचा
अशा मला ओळखील जो जो तो प्राणीमात्र
चिरशांती मिळण्यासाठी तो खचित होइ पात्र २९

अशा प्रकारे येथे
श्रीमद्भगवद्गीतेच्या उपनिषदातील
ब्रम्हविद्यायोगशास्त्रामधील कृष्णार्जुनसंवादापैकी
संन्यासयोग नावाचा पाचवा अध्याय पूर्ण झाला

कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:

टिप्पणी पोस्ट करा